Ισότητα των δύο φύλων και ισοτιμία. Πόσο κοντά είμαστε;
Διανύοντας τον 21ο αιώνα και ενώ έχουν γίνει τεράστια άλματα προόδου σε πολλούς τομείς της ζωής και της επιστήμης, το ζήτημα της ισότητας των δύο φύλων εξακολουθεί να παραμένει άγνωστο σε πολλές χώρες του πλανήτη. Τα καθημερινά φαινόμενα ανισότητας μεταξύ των ανδρών και των γυναικών και τα πολλαπλά περιστατικά βίας, κάθε είδους, που παρατηρούνται, αποδεικνύουν ότι ακόμη και τα κράτη που θεωρούνται προοδευτικά έχουν πολύ δρόμο ακόμη μπροστά τους.
Στις Δυτικές χώρες υπάρχει η πεποίθηση ότι η ισότητα των δύο φύλων έχει επιτευχθεί, εξαιτίας των νομοθετικών ρυθμίσεων που έχουν γίνει από τις κυβερνήσεις και παρεμβάσεων από διεθνείς οργανισμούς.
Η πραγματικότητα, δυστυχώς, είναι διαφορετική και πολλές φορές πιο σκληρή και από τα στερεότυπα που επέβαλαν οι ανδροκρατούμενες κοινωνίες για αιώνες, οι οποίες αρνούνται πεισματικά να υποχωρήσουν, δίνοντας την εντύπωση ότι είναι θέμα επιλογής. Σε καμία χώρα του κόσμου δεν υπάρχει ουσιαστική ισότητα μεταξύ των δύο φύλων. Αυτή η θεμελιώδη αξία της Ευρωπαϊκής Ένωσης, που έχει κατοχυρωθεί με την συνθήκη της Ρώμης (1957), πρέπει να γίνει πλέον σεβαστή και εφαρμοστέα.
Σύμφωνα με την τελευταία έκθεση της Κομισιόν και του Ευρωπαϊκού Ινστιτούτου για την ισότητα μεταξύ γυναικών και ανδρών στην Ε.Ε., η χώρα μας εμφανίζει τη χειρότερη βαθμολογία. Με άριστα το 100, η Ελλάδα βαθμολογείται με 50, όταν ο μέσος ευρωπαϊκός όρος διαμορφώνεται στο 66,2, δείχνοντας ότι η πρόοδος έχει σταματήσει σε ορισμένους τομείς, με τις γυναίκες να εξακολουθούν να αναλαμβάνουν τα περισσότερα καθήκοντα φροντίδας εντός των οικογενειών, το μισθολογικό χάσμα μεταξύ των φύλων να παραμένει στάσιμο και το χειρότερο απ’ όλα, η βία κατά των γυναικών να εξακολουθεί να αποτελεί ένα μεγάλο πρόβλημα της εποχής.
Η φύση των δύο φύλων είναι διαφορετική. Η ισότητα συνεπάγεται και δίκαιη μεταχείριση σε πολλούς τομείς της ζωής, όπως στην εργασία, την ασφάλιση, την συνταξιοδότηση, την εκπαίδευση, την κοινωνική ένταξη και ανέλιξη.
Η γυναίκα καταπονείται πιο εύκολα και περισσότερο σε σχέση με τον άνδρα. Αναλαμβάνει παράλληλα περισσότερους ρόλους. Ψυχικά και σωματικά καταβάλλεται πιο γρήγορα, στην προσπάθειά της να φέρει εις πέρας με επιτυχία όλα όσα τις αναλογούν. Να είναι εργαζόμενη, σύζυγος, μητέρα, να φροντίζει τους ηλικιωμένους της οικογένειας, να έχει την φροντίδα του σπιτιού, την ευθύνη ανατροφής των παιδιών, και παράλληλα να βρίσκει χρόνο να ασχοληθεί και με τον εαυτό της.
Το νέο οικονομικό – κοινωνικό διαμορφούμενο τοπίο απαιτεί δυναμική συμμετοχή και των δύο φύλων, κυρίως στην εργασία, ώστε να μπορέσει μία οικογένεια να ζήσει αξιοπρεπώς, με τη γυναίκα να εκτελεί παράλληλα καθήκοντα στο σπίτι και στην οικογένεια. Σε αυτόν τον τομέα δεν αρκεί μόνο η ισότητα αλλά απαιτείται και δίκαιη μεταχείριση.
Αυτό που πρέπει όμως να μας προβληματίσει έντονα είναι η κακοποίηση που υφίσταται η γυναίκα και η σεξουαλική εκμετάλλευση στη σημερινή εποχή της εξέλιξης και της προόδου. Οι βίαιες συμπεριφορές και όλων των ειδών οι παρενοχλήσεις που υφίσταται μία γυναίκα την υποβαθμίζουν ως άτομο και τις στερούν το δικαίωμα για αξιοπρεπή διαβίωση. Η γυναίκα δεν είναι αντικείμενο βίας και εκμετάλλευσης.
Έχει δικαίωμα να ζει και να δραστηριοποιείται στην κοινωνία ελεύθερα, χωρίς να κινδυνεύει και να καταπιέζεται. Έχει δικαίωμα στην εργασιακή απασχόληση, την κοινωνική αποδοχή και συμμετοχή σε αξιώματα, ικανότητες και προσόντα που πρέπει να αξιοποιηθούν για την κοινωνική πρόοδο και συνοχή.
Αν θέλουμε να θεωρούμαστε προοδευτικοί, πρέπει και να το εφαρμόσουμε. Όχι μόνο στα χαρτιά, στις συνθήκες και τους νόμους, αλλά κυρίως στην πράξη. Μέσα από συγκεκριμένες ενέργειες να κάνουμε ουσιαστικά βήματα που θα εφαρμοστούν και θα έχουν αποτέλεσμα.
Μέχρι να γίνει όμως αυτό το «ωραίο» φύλο θα εξακολουθεί να παραμένει «ασθενές».
Αν και πέρασαν 110 χρόνια από την εποχή που οι σουφραζέτες διαδήλωναν για το δικαίωμα ψήφου στις γυναίκες, υπάρχουν χώρες όπου το δικαίωμα αυτό το κέρδισαν μόλις πριν από μερικά χρόνια και δεν αναφέρομαι σε τριτοκοσμικές ή αναπτυσσόμενες χώρες, αλλά σε ήδη αναπτυγμένες και της Ευρώπης. Στην Ελβετία, π.χ., το δικαίωμα ψήφου στις γυναίκες δόθηκε το 1971 για ομοσπονδιακές εκλογές και μεταξύ 1959 και 1991 για όλα τα καντόνια! Όσο για τη Σαουδική Αραβία, μόλις τον Δεκέμβριο 2015 τους δόθηκε το δικαίωμα ψήφου μόνο για δημοτικές εκλογές!
Η ανισότητα μεταξύ των δύο φύλων είναι πολύ μεγάλη ακόμη στην πολιτική, κοινωνική, επαγγελματική, ακόμη και οικογενειακή ζωή. Το θέμα βρέθηκε στο επίκεντρο του ενδιαφέροντος στην 65η ετήσια σύνοδο των Ηνωμένων Εθνών για την εξάλειψη των διακρίσεων μεταξύ των δύο φύλων.
Ο Καναδάς θεωρείται ένα από τα πλέον αναπτυγμένα και εύπορα κράτη. Και όμως, ο Δείκτης Ισότητας των Φύλων του ΟΗΕ δείχνει ότι η χώρα, από την πρώτη θέση, που κατείχε το 1995, έχει πέσει στην 25η εξαιτίας οπισθοδρομικών νομοθετικών αλλαγών και περικοπών του προϋπολογισμού των συντηρητικών κυβερνήσεων τις τελευταίες δεκαετίες. Το γεγονός προκάλεσε την έντονη διαμαρτυρία και δράση 14 μη κερδοσκοπικών οργανώσεων, που ζητούν από την καναδική ηγεσία να εισαγάγει συγκεκριμένες πολιτικές για την αντιμετώπιση των διακρίσεων σε βάρος των γυναικών της χώρας.
Ο ίδιος ο πρωθυπουργός του Καναδά Τζάστιν Τριντό δήλωσε, σε ομιλία του στον ΟΗΕ, στη Νέα Υόρκη, φεμινιστής και αναγνώρισε ότι «η φτώχεια είναι σεξιστική». Ανέφερε, μάλιστα, ότι πάρα πολλές γυναίκες στον Καναδά αντιμετωπίζουν φτώχεια, έλλειψη στέγης, ανασφάλεια, ανεπαρκές εισόδημα κοινωνικής πρόνοιας και άλλες παραβιάσεις του δικαιώματος για ένα επαρκές επίπεδο διαβίωσης.
Η πραγματικότητα αυτή δεν υπάρχει μόνο σε μερικές χώρες, αλλά είναι γενικευμένη. Πρόσφατη παγκόσμια έρευνα δίνει θλιβερά και ανησυχητικά στοιχεία. Το χάσμα μεταξύ των δύο φύλων είναι τεράστιο. Το εισόδημα των γυναικών φτάνει μόλις το 61% των ανδρών. Οι θέσεις εργασίας τους είναι αισθητά κατώτερες και ο δείκτης φτώχειας τους πολύ ψηλός, ιδιαίτερα για γυναίκες με παιδιά. Οι γυναίκες απασχολούνται μόνο κατά το 5% σε επαγγέλματα που απαιτούν εξειδίκευση, 10% στην πυροσβεστική και στις αστυνομικές δυνάμεις και αποτελούν μόλις το 21% των διευθυντικών στελεχών.
Εξακολουθεί δε να υπάρχει χάσμα μεταξύ των υποχρεώσεων για τα ανθρώπινα δικαιώματα των γυναικών και την υλοποίησή τους στο πλαίσιο τοπικών νόμων, πολιτικών και προγραμμάτων. Σε αυτά συμπεριλαμβάνονται και η έλλειψη προστασίας έναντι της βίας, το δικαίωμα για άμβλωση κ.ά.
Η θέση της Αριστεράς είναι η ισότητα των δύο φύλων, που σημαίνει ισότητα στην οικογένεια, στον κόσμο της εργασίας, της πολιτικής και της κοινωνίας. Στον κόσμο της εργασίας σημαίνει ίση πρόσβαση σε ευκαιρίες και θέσεις και ίση αμοιβή για ίση εργασία.
Εκείνο που διαπιστώνεται έως τώρα είναι ότι ο κόσμος της εργασίας έχει δημιουργηθεί από άνδρες για άνδρες. Αν και φαινομενικά ο κόσμος αυτός ανοίγεται και για τις γυναίκες, η πραγματικότητα παραμένει ότι οι γυναίκες καλούνται να ταιριάσουν σε έναν κόσμο ανδρών, εκτός από ορισμένα επαγγέλματα γκέτο, όπως θέσεις γραμματέων, ρεσεψιονίστ, νοσηλευτών κ.ά.
Σε μια ισότιμη κοινωνία, οι γυναίκες πρέπει να έχουν ίσα δικαιώματα και η γνώμη τους να μετράει ίσα. Η ισότητα, όμως, αυτή πρέπει να περάσει στη νοοτροπία των ίδιων των γυναικών, των ανδρών και των κυβερνώντων. Οι γυναίκες πρέπει να συμμετέχουν ίσα σε όλες τις πτυχές της ζωής, στη διαμόρφωση του κόσμου της εργασίας, της παιδείας και όλων των ζωτικών ζητημάτων μιας κοινωνίας.
Οι γυναίκες διαχρονικά ήταν αυτές που κυρίως κράτησαν τις οικογένειες, που εργάστηκαν άοκνα μέσα και έξω από το σπίτι, που αγωνίστηκαν επάξια μέσα στη ζωή και που πολέμησαν ακόμη δίπλα στους άνδρες. Τα δικαιώματα που μέχρι σήμερα απέκτησαν δεν τους χαρίστηκαν. Δεν ήταν παραχωρήσεις ή δώρα των ανδρών. Ήταν αναφαίρετα δικαιώματα, που θα έπρεπε να τα είχαν από την αρχή.
Διανύοντας τον 21ο αιώνα και ενώ έχουν γίνει τεράστια άλματα προόδου σε πολλούς τομείς της ζωής και της επιστήμης, το ζήτημα της ισότητας των δύο φύλων εξακολουθεί να παραμένει άγνωστο σε πολλές χώρες του πλανήτη. Τα καθημερινά φαινόμενα ανισότητας μεταξύ των ανδρών και των γυναικών και τα πολλαπλά περιστατικά βίας, κάθε είδους, που παρατηρούνται, αποδεικνύουν ότι ακόμη και τα κράτη που θεωρούνται προοδευτικά έχουν πολύ δρόμο ακόμη μπροστά τους.
Στις Δυτικές χώρες υπάρχει η πεποίθηση ότι η ισότητα των δύο φύλων έχει επιτευχθεί, εξαιτίας των νομοθετικών ρυθμίσεων που έχουν γίνει από τις κυβερνήσεις και παρεμβάσεων από διεθνείς οργανισμούς.
Η πραγματικότητα, δυστυχώς, είναι διαφορετική και πολλές φορές πιο σκληρή και από τα στερεότυπα που επέβαλαν οι ανδροκρατούμενες κοινωνίες για αιώνες, οι οποίες αρνούνται πεισματικά να υποχωρήσουν, δίνοντας την εντύπωση ότι είναι θέμα επιλογής. Σε καμία χώρα του κόσμου δεν υπάρχει ουσιαστική ισότητα μεταξύ των δύο φύλων. Αυτή η θεμελιώδη αξία της Ευρωπαϊκής Ένωσης, που έχει κατοχυρωθεί με την συνθήκη της Ρώμης (1957), πρέπει να γίνει πλέον σεβαστή και εφαρμοστέα.
Σύμφωνα με την τελευταία έκθεση της Κομισιόν και του Ευρωπαϊκού Ινστιτούτου για την ισότητα μεταξύ γυναικών και ανδρών στην Ε.Ε., η χώρα μας εμφανίζει τη χειρότερη βαθμολογία. Με άριστα το 100, η Ελλάδα βαθμολογείται με 50, όταν ο μέσος ευρωπαϊκός όρος διαμορφώνεται στο 66,2, δείχνοντας ότι η πρόοδος έχει σταματήσει σε ορισμένους τομείς, με τις γυναίκες να εξακολουθούν να αναλαμβάνουν τα περισσότερα καθήκοντα φροντίδας εντός των οικογενειών, το μισθολογικό χάσμα μεταξύ των φύλων να παραμένει στάσιμο και το χειρότερο απ’ όλα, η βία κατά των γυναικών να εξακολουθεί να αποτελεί ένα μεγάλο πρόβλημα της εποχής.
Η φύση των δύο φύλων είναι διαφορετική. Η ισότητα συνεπάγεται και δίκαιη μεταχείριση σε πολλούς τομείς της ζωής, όπως στην εργασία, την ασφάλιση, την συνταξιοδότηση, την εκπαίδευση, την κοινωνική ένταξη και ανέλιξη.
Η γυναίκα καταπονείται πιο εύκολα και περισσότερο σε σχέση με τον άνδρα. Αναλαμβάνει παράλληλα περισσότερους ρόλους. Ψυχικά και σωματικά καταβάλλεται πιο γρήγορα, στην προσπάθειά της να φέρει εις πέρας με επιτυχία όλα όσα τις αναλογούν. Να είναι εργαζόμενη, σύζυγος, μητέρα, να φροντίζει τους ηλικιωμένους της οικογένειας, να έχει την φροντίδα του σπιτιού, την ευθύνη ανατροφής των παιδιών, και παράλληλα να βρίσκει χρόνο να ασχοληθεί και με τον εαυτό της.
Το νέο οικονομικό – κοινωνικό διαμορφούμενο τοπίο απαιτεί δυναμική συμμετοχή και των δύο φύλων, κυρίως στην εργασία, ώστε να μπορέσει μία οικογένεια να ζήσει αξιοπρεπώς, με τη γυναίκα να εκτελεί παράλληλα καθήκοντα στο σπίτι και στην οικογένεια. Σε αυτόν τον τομέα δεν αρκεί μόνο η ισότητα αλλά απαιτείται και δίκαιη μεταχείριση.
Αυτό που πρέπει όμως να μας προβληματίσει έντονα είναι η κακοποίηση που υφίσταται η γυναίκα και η σεξουαλική εκμετάλλευση στη σημερινή εποχή της εξέλιξης και της προόδου. Οι βίαιες συμπεριφορές και όλων των ειδών οι παρενοχλήσεις που υφίσταται μία γυναίκα την υποβαθμίζουν ως άτομο και τις στερούν το δικαίωμα για αξιοπρεπή διαβίωση. Η γυναίκα δεν είναι αντικείμενο βίας και εκμετάλλευσης.
Έχει δικαίωμα να ζει και να δραστηριοποιείται στην κοινωνία ελεύθερα, χωρίς να κινδυνεύει και να καταπιέζεται. Έχει δικαίωμα στην εργασιακή απασχόληση, την κοινωνική αποδοχή και συμμετοχή σε αξιώματα, ικανότητες και προσόντα που πρέπει να αξιοποιηθούν για την κοινωνική πρόοδο και συνοχή.
Αν θέλουμε να θεωρούμαστε προοδευτικοί, πρέπει και να το εφαρμόσουμε. Όχι μόνο στα χαρτιά, στις συνθήκες και τους νόμους, αλλά κυρίως στην πράξη. Μέσα από συγκεκριμένες ενέργειες να κάνουμε ουσιαστικά βήματα που θα εφαρμοστούν και θα έχουν αποτέλεσμα.
Μέχρι να γίνει όμως αυτό το «ωραίο» φύλο θα εξακολουθεί να παραμένει «ασθενές».
Αν και πέρασαν 110 χρόνια από την εποχή που οι σουφραζέτες διαδήλωναν για το δικαίωμα ψήφου στις γυναίκες, υπάρχουν χώρες όπου το δικαίωμα αυτό το κέρδισαν μόλις πριν από μερικά χρόνια και δεν αναφέρομαι σε τριτοκοσμικές ή αναπτυσσόμενες χώρες, αλλά σε ήδη αναπτυγμένες και της Ευρώπης. Στην Ελβετία, π.χ., το δικαίωμα ψήφου στις γυναίκες δόθηκε το 1971 για ομοσπονδιακές εκλογές και μεταξύ 1959 και 1991 για όλα τα καντόνια! Όσο για τη Σαουδική Αραβία, μόλις τον Δεκέμβριο 2015 τους δόθηκε το δικαίωμα ψήφου μόνο για δημοτικές εκλογές!
Η ανισότητα μεταξύ των δύο φύλων είναι πολύ μεγάλη ακόμη στην πολιτική, κοινωνική, επαγγελματική, ακόμη και οικογενειακή ζωή. Το θέμα βρέθηκε στο επίκεντρο του ενδιαφέροντος στην 65η ετήσια σύνοδο των Ηνωμένων Εθνών για την εξάλειψη των διακρίσεων μεταξύ των δύο φύλων.
Ο Καναδάς θεωρείται ένα από τα πλέον αναπτυγμένα και εύπορα κράτη. Και όμως, ο Δείκτης Ισότητας των Φύλων του ΟΗΕ δείχνει ότι η χώρα, από την πρώτη θέση, που κατείχε το 1995, έχει πέσει στην 25η εξαιτίας οπισθοδρομικών νομοθετικών αλλαγών και περικοπών του προϋπολογισμού των συντηρητικών κυβερνήσεων τις τελευταίες δεκαετίες. Το γεγονός προκάλεσε την έντονη διαμαρτυρία και δράση 14 μη κερδοσκοπικών οργανώσεων, που ζητούν από την καναδική ηγεσία να εισαγάγει συγκεκριμένες πολιτικές για την αντιμετώπιση των διακρίσεων σε βάρος των γυναικών της χώρας.
Ο ίδιος ο πρωθυπουργός του Καναδά Τζάστιν Τριντό δήλωσε, σε ομιλία του στον ΟΗΕ, στη Νέα Υόρκη, φεμινιστής και αναγνώρισε ότι «η φτώχεια είναι σεξιστική». Ανέφερε, μάλιστα, ότι πάρα πολλές γυναίκες στον Καναδά αντιμετωπίζουν φτώχεια, έλλειψη στέγης, ανασφάλεια, ανεπαρκές εισόδημα κοινωνικής πρόνοιας και άλλες παραβιάσεις του δικαιώματος για ένα επαρκές επίπεδο διαβίωσης.
Η πραγματικότητα αυτή δεν υπάρχει μόνο σε μερικές χώρες, αλλά είναι γενικευμένη. Πρόσφατη παγκόσμια έρευνα δίνει θλιβερά και ανησυχητικά στοιχεία. Το χάσμα μεταξύ των δύο φύλων είναι τεράστιο. Το εισόδημα των γυναικών φτάνει μόλις το 61% των ανδρών. Οι θέσεις εργασίας τους είναι αισθητά κατώτερες και ο δείκτης φτώχειας τους πολύ ψηλός, ιδιαίτερα για γυναίκες με παιδιά. Οι γυναίκες απασχολούνται μόνο κατά το 5% σε επαγγέλματα που απαιτούν εξειδίκευση, 10% στην πυροσβεστική και στις αστυνομικές δυνάμεις και αποτελούν μόλις το 21% των διευθυντικών στελεχών.
Εξακολουθεί δε να υπάρχει χάσμα μεταξύ των υποχρεώσεων για τα ανθρώπινα δικαιώματα των γυναικών και την υλοποίησή τους στο πλαίσιο τοπικών νόμων, πολιτικών και προγραμμάτων. Σε αυτά συμπεριλαμβάνονται και η έλλειψη προστασίας έναντι της βίας, το δικαίωμα για άμβλωση κ.ά.
Η θέση της Αριστεράς είναι η ισότητα των δύο φύλων, που σημαίνει ισότητα στην οικογένεια, στον κόσμο της εργασίας, της πολιτικής και της κοινωνίας. Στον κόσμο της εργασίας σημαίνει ίση πρόσβαση σε ευκαιρίες και θέσεις και ίση αμοιβή για ίση εργασία.
Εκείνο που διαπιστώνεται έως τώρα είναι ότι ο κόσμος της εργασίας έχει δημιουργηθεί από άνδρες για άνδρες. Αν και φαινομενικά ο κόσμος αυτός ανοίγεται και για τις γυναίκες, η πραγματικότητα παραμένει ότι οι γυναίκες καλούνται να ταιριάσουν σε έναν κόσμο ανδρών, εκτός από ορισμένα επαγγέλματα γκέτο, όπως θέσεις γραμματέων, ρεσεψιονίστ, νοσηλευτών κ.ά.
Σε μια ισότιμη κοινωνία, οι γυναίκες πρέπει να έχουν ίσα δικαιώματα και η γνώμη τους να μετράει ίσα. Η ισότητα, όμως, αυτή πρέπει να περάσει στη νοοτροπία των ίδιων των γυναικών, των ανδρών και των κυβερνώντων. Οι γυναίκες πρέπει να συμμετέχουν ίσα σε όλες τις πτυχές της ζωής, στη διαμόρφωση του κόσμου της εργασίας, της παιδείας και όλων των ζωτικών ζητημάτων μιας κοινωνίας.
Οι γυναίκες διαχρονικά ήταν αυτές που κυρίως κράτησαν τις οικογένειες, που εργάστηκαν άοκνα μέσα και έξω από το σπίτι, που αγωνίστηκαν επάξια μέσα στη ζωή και που πολέμησαν ακόμη δίπλα στους άνδρες. Τα δικαιώματα που μέχρι σήμερα απέκτησαν δεν τους χαρίστηκαν. Δεν ήταν παραχωρήσεις ή δώρα των ανδρών. Ήταν αναφαίρετα δικαιώματα, που θα έπρεπε να τα είχαν από την αρχή.